درآمد پایین و فشار کاری بالا؛ ۲ چالش جدی پرستاران / ۸۰ ساعت اضافه‌کار اجباری در هر ماه
در حالی‌که همواره از پرستاران به عنوان ستون اصلی نظام سلامت کشور یاد می‌شود، اما این جامعه ۱۶۰هزار نفری همچنان با مشکلات معیشتی و فشار کاری مضاعف دست‌وپنجه نرم می‌کنند…
به گزارش ایسنا، در همین راستا دکتر احمد نجاتیان، رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه «یک پرستار در کشور به‌جای دو نفر خدمت می‌کند»، از کمبود شدید نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها و بویژه در استان‌هایی نظیر تهران، خوزستان و هرمزگان می‌گوید و معتقد است که در برخی بخش‌ها هر پرستار مسئول مراقبت از ۱۰ تا ۱۲ بیمار است؛ نسبتی که به‌طور مستقیم بر کیفیت خدمات و ایمنی بیماران اثر می‌گذارد.
او ضمن تاکید بر فشار کاری بالای پرستاران، می‌گوید که پرستاران به‌طور متوسط حدود ۸۰ ساعت اضافه‌کاری در ماه دارند و در بسیاری موارد، این اضافه‌کاری‌ها جنبه اجباری پیدا کرده است. این درحالیست که خدمات سلامت بدون وقفه ادامه دارد، اما این استمرار، به قیمت فرسودگی جسمی و روحی پرستاران تمام می‌شود.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری همچنین تاکید دارد که دریافتی پرستاران باید به‌گونه‌ای باشد که با یک شیفت کاری، از زندگی ایده‌آل برخوردار باشند.
نجاتیان همچنین با انتقاد از نبود جذابیت‌های شغلی و ضعف در سیاست‌های نگهداشت نیرو می‌گوید که مشکل کمبود پرستار، نه در آموزش بلکه در جذب، نگهداری و ایجاد انگیزه برای خدمت است؛ به طوری که سالانه حدود ۱۵ هزار نفر از رشته پرستاری فارغ‌التحصیل می‌شوند، اما تنها حدود ۶ هزار نفر جذب نظام سلامت می‌شوند.
رییس کل سازمان نظام پرستاری خواستار توجه ویژه دولت به حوزه پرستاری است و تاکید دارد که اصلاح تعرفه‌ها، بهبود شرایط پانسیون‌ها در مناطق محروم و اجرای برنامه‌های منطقه‌ای برای جذب نیرو می‌تواند از شدت بحران فعلی بکاهد.
درآمد پایین و فشار کاری بالا؛ ۲ چالش جدی پرستاران / ۸۰ ساعت اضافه‌کار اجباری در هر ماه
پرستاران؛ حدود یک سوم کارکنان نظام سلامت
دکتر احمد نجاتیان_رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری به مناسبت هفته پرستار با حضور در استودیو خبر ایسنا در گفت‌وگویی تفصیلی اظهار کرد: وسعت فعالیت حرفه پرستاری زیاد است و پرستاران می‌بایست خدمات را به صورت ۲۴ ساعته به بیماران ارائه دهند؛ به همین دلیل پرستاران، بخش قابل‌توجهی از نظام سلامت را تشکیل می‌دهند. حدود یک‌سوم کارکنان نظام سلامت را پرستاران تشکیل می‌دهند و همچنین ۶۰ تا ۷۰ درصد نیروی انسانی بیمارستان‌ها در اختیار گروه پرستاری است. با توجه به اینکه پرستاران جمعیت کثیری از نظام سلامت کشور را تشکیل می‌دهند، مسائل مرتبط با این گروه اهمیت فراوانی دارد.
او با بیان اینکه نظام آمار و ارقام دقیق از وضعیت پرستاران شاغل را در اختیار نداریم، توضیح داد: براساس نتایج سرشماری‌ها و برآوردها، پیش‌بینی می‌شود که حدود ۱۶۰هزار پرستار در تمام سطوح نظام سلامت مشغول فعالیت هستند. اگر گروه‌های پرستاری یعنی اتاق عمل، هوشبری و فوریت‌های پزشکی را به جمعیت پرستاران شاغل اضافه‌کنیم، تعداد آنها به ۲۰۰هزار نفر می‌رسد. در حال حاضر، سازمان نظام پرستاری حدود ۲۹۰هزار عضو دارد؛ این احتمال وجود دارد که ۹۰ هزار نفر از این افراد در بخش‌های دیگر مشغول به فعالیت باشند یا بازنشسته شده‌اند. سازمان نظام پرستاری، فرایند عضوگیری را از سال ۱۳۸۲ آغاز کرده است.
وضعیت نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه «نسبت پرستار به تخت» یکی از مولفه‌های نظام سلامت است، خاطرنشان کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی کمتر از یک است. آمار و ارقامی که در ارتباط با نسبت پرستار به تخت مطرح می‌شود، گواهی برای کمبود پرستار است. کشورها، استانداردهای گوناگونی برای نسبت پرستار به تخت در نظر گرفته‌اند؛ به نحوی که در برخی کشورها این عدد ۲.۵ یا ۳.۵ است.
استاندارد مطلوب نظام سلامت برای نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی
نجاتیان با بیان اینکه نسبت پرستار به تخت در ایران ۱.۸ تعریف شده، تصریح کرد: با توجه به شرایط کشور می‌توان گفت که عدد ۱.۸ برای نسبت پرستار به تخت، عددی مناسب است. هنگامی که عدد کنونی نسبت پرستار به تخت با استاندارد مدنظر را بررسی می‌کنیم، به کمبود پرستار پی می‌بریم. در حال حاضر، یک پرستار به جای دو نفر در نظام سلامت کشور ارائه خدمت می‌کند.
متوسط اضافه‌کار ۸۰ ساعته برای هر پرستار
وی با بیان اینکه خدمات بدون وقفه در حال ارائه است، تصریح کرد: اگرچه با کمبود پرستار مواجه هستیم اما روند ارائه خدمات متوقف نشده است. هنگامی که از کمبود نیرو و ارائه خدمات سخن به میان می‌آید، منظور کیفیت خدمات ارائه شده و کاهش فشار کاری بر پرستاران است. پرستاران کشور به طور متوسط حدود ۸۰ ساعت اضافه‌کار دارند. ایده‌آل سازمان نظام پرستاری این است که دریافتی پرستاران به نحوی باشد که با یک شیفت کاری از یک زندگی ایده‌آل برخوردار باشند.
اضافه کار اجباری و کمبود پرستار؛ چالشی برای کیفیت خدمات
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری تصریح کرد: اگر نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی در یک بخش عمومی یک به ۵ یا ۶ بود، اما امروزه این نسبت حدود یک به ۱۰ تا ۱۲ است. تغییر نسبت پرستار به تخت در بخش عمومی به این معنا است که پرستاران می‌بایست فشار کاری بیشتری را تحمل کنند و همچنین به دلیل اینکه تعداد بیماران تحت پوشش یک پرستار افزایش یافته، کیفیت خدمات و عوارض ناشی از آن نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بررسی‌ها در سطح جهانی بیانگر این است هنگامی که تعداد بیماران تحت پوشش یک پرستار افزایش می‌یابد، کیفیت ارائه خدمات و عوارض ناشی از این موضوع مانند عفونت‌ها، افتادن از تخت و حتی مرگ‌ومیر افزایش یابد.
بحران پرستار در برخی استان‌ها
او در پاسخ به پرسش «کمبود پرستار در کدام بخش‌ها حادتر است؟» اظهار کرد: پرستاران می‌توانند در تمام بخش‌های بیمارستانی خدمات ارائه دهند؛ بنابراین نمی‌توان گفت که کمبود نیرو در کدام بخش بیمارستانی حادتر است. اگرچه نمی‌توان گفت که کمبود نیروی پرستاری در کدام بخش حاد است اما درباره وضعیت استان‌های کشور می‌توان اظهار نظر کرد. وضعیت پرستار شاغل در برخی استان‌ها مناسب نیست؛ به طور مثال، استان‌های تهران و خورزستان و هرمزگان وضعیت مناسبی از نظر نیروی پرستار ندارند.
پرستاران طرحی و ضرورت حمایت از آنها
نجاتیان در پاسخ به پرسش «دسترسی مردم به نیروی انسانی نظام سلامت می‌تواند یکی از وجوه تحقق عدالت در سلامت باشد. آیا برنامه‌ای برای توزیع پرستار به میزان کافی در تمام استان‌های کشور و مناطق کم‌برخوردار دارید؟» توضیح داد: براساس قوانین، دولت می‌تواند دانش‌آموختگان رشته پرستاری را به مدت ۲ سال به مناطقی که تعیین می‌کند، اعزام کند. اگرچه چنین فرصتی در اختیار دولت قرار دارد اما زنان با توجه به قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» می‌توانند محل خدمت خود را انتخاب کنند. من بر این باور هستم ابزاری که در اختیار دولت قرار دارد، چندان کارایی ندارد؛ چرا که برخی پرستاران براساس قوانین می‌توانند محل خدمت خود را انتخاب کنند و بنابراین برای گذراندن طرح خود منتظر می‌مانند. این در حالی است که برخی استان‌ها با کمبود پرستار مواجه هستند اما دانش‌آموختگان رشته پرستاری به آن استان‌ها نمی‌روند.
ضرورت توجه به آمایش سرزمین برای حل مشکلات پرستاری
وی با بیان اینکه توجه به مولفه «توزیع آموزشی» نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است، تصریح کرد: پیش‌فرضی که درباره آموزش مطرح می‌شود، این است که اغلب دانشجویان یک دانشگاه برای مطنقه‌ای که دانشگاه در آن قرار دارد، هستند. ما در سازمان نظام پرستاری با وزارت بهداشت، جلسات متعددی را برگزار کرده‌ایم و اجرای آمایش سرزمینی در حوزه آموزش را در یکی از این جلسات پیشنهاد داده‌ایم. هدف سازمان نظام پرستاری از اجرای آمایش سرزمین در زمینه آموزش این است که به پرسش «کدام مناطق کشور در حوزه پرستاری کمبود دارند؟» پاسخ دهیم.
سرریز آموزشی در برخی استان‌ها و افزایش تحصیل‌کرده‌های بیکار
نبود رغبت برای کار در تهران
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه با سرریز آموزشی در برخی استان‌ها مواجه هستیم، توضیح داد: متاسفانه با سرریز آموزشی در برخی مناطق کشور مواجه هستیم و این در حالی است که فرایند جذب در آن مناطق نیز انجام نمی‌شود. سرریز آموزشی و عدم جذب نیرو سبب شده که تعداد نیروی بیکار در آن منطقه افزایش یابد. متاسفانه، شرایط معیشتی به نحوی است که نیروی پرستار بیکار سایر استان‌ها برای حضور و ارائه خدمات در تهران تمایل ندارد. من بر این باور هستم که تربیت نیروی پرستاری می‌بایست براساس آمایش سرزمین انجام شود. این روزها، استان‌های خوزستان و هرمزگان با کمبود نیرو مواجه هستند؛ ضمن توجه به موضوع رفع کمبود پرستار، می‌بایست علل عدم تمایل دانش‌آموختگان پرستاری برای حضور در نظام سلامت برای ارائه خدمات و عدم ماندگاری آنها را ریشه‌یابی کنیم. عدم تمایل برای حضور در چرخه خدمت و عدم ماندگاری پرستاران، مسائلی هستند که پیش از آموزش می‌بایست مطرح شوند.
اختلاف نظر سازمان نظام پرستاری و وزارت بهداشت در حوزه آموزش
او با بیان اینکه کمبود پرستار به دلیل کمبود آموزش نیست، گفت: سازمان نظام پرستاری با وزارت بهداشت به ویژه معاونت آموزشی این وزارتخانه درباره علت کمبود پرستار در کشور اختلاف نظر دارد. سازمان نظام پرستاری بر این باور است که علت کمبود پرستار در کشور به دلیل کمبود آموزش نیست. نه تنها کمبود آموزش در کشور وجود ندارد، بلکه به میزان کافی پرستار سالانه در دانشکده‌های پرستاری کشور تربیت می‌شوند و حدود ۲۲۰ دانشکده پرستاری در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور فعالیت می‌کنند.
